ยาลดไขมันในเลือดใช้ยังไงให้ปลอดภัย พร้อมอัปเดตแนวทางการรักษา

ภาวะไขมันในเลือดสูงเป็นหนึ่งในปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่นำไปสู่โรคหัวใจและหลอดเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้น ๆ ของคนไทย แม้การควบคุมอาหารและออกกำลังกายจะช่วยลดความเสี่ยงได้ แต่ในบางกรณีแพทย์อาจจำเป็นต้องสั่งจ่ายยาลดไขมันร่วมด้วย เพื่อควบคุมระดับไขมันให้อยู่ในเกณฑ์ที่ปลอดภัย อย่างไรก็ตาม การใช้ยาไขมันเหล่านี้ควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด เพื่อป้องกันผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น

บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับวิธีใช้ยาลดไขมันในเลือดอย่างปลอดภัย พร้อมอัปเดตแนวทางการรักษาที่ทันสมัย ช่วยให้การดูแลสุขภาพหัวใจเป็นเรื่องที่เข้าใจง่ายและรอบด้านมากยิ่งขึ้น

ยาลดไขมันในเลือดคืออะไร มีกี่ประเภท และแต่ละชนิดต่างกันอย่างไร

ยาลดไขมันในเลือดคืออะไร

ยาลดไขมันในเลือด คือยาที่ใช้ควบคุมระดับไขมันประเภทต่าง ๆ ในกระแสเลือด เช่น LDL (ไขมันเลว), HDL (ไขมันดี), และไตรกลีเซอไรด์ เพื่อลดความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด รวมถึงภาวะเส้นเลือดตีบเฉียบพลัน โดยแพทย์จะสั่งจ่ายยาละลายไขมันในเลือดในกรณีที่การควบคุมอาหารและออกกำลังกายไม่สามารถลดไขมันในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติได้

ยาลดไขมันในเลือดมีกี่ประเภท

ยาลดไขมันในเลือดแบ่งออกเป็นหลายกลุ่มหลัก โดยแต่ละกลุ่มมีวิธีออกฤทธิ์และข้อบ่งใช้ที่แตกต่างกัน ยาไขมัน มีอะไรบ้าง ดังนี้

1. Statins (ยากลุ่ม HMG-CoA reductase inhibitors) เช่น Simvastatin, Atorvastatin ยาลดคอเลสเตอรอลที่มีประสิทธิภาพสูงในการลด LDL ซึ่งเป็นยากลุ่มหลักที่ใช้มากที่สุด
2. Fibrates เช่น Fenofibrate, Gemfibrozil เหมาะสำหรับลดไตรกลีเซอไรด์ และเพิ่ม HDL ในบางกรณี
3. Ezetimibe ลดการดูดซึมคอเลสเตอรอลจากลำไส้ มักใช้ร่วมกับ Statins หาก Statins เพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอ
4. Bile Acid Sequestrants เช่น Cholestyramine ยาลดคอเลสเตอรอลที่ช่วยดักจับกรดน้ำดีในลำไส้เพื่อลดการดูดซึมคอเลสเตอรอล
5. Omega-3 Fatty Acids (EPA, DHA) ใช้ลดไตรกลีเซอไรด์ โดยเฉพาะในระดับสูงมาก
6. PCSK9 Inhibitors (ยาฉีด) เช่น Evolocumab, Alirocumab ลดระดับ LDL ได้อย่างมีประสิทธิภาพ เหมาะกับผู้ที่มีภาวะไขมันสูงดื้อยา

เมื่อไรควรเริ่มกินยาลดไขมันในเลือด

1. เมื่อปรับพฤติกรรมแล้วแต่ไขมันยังสูง หากควบคุมอาหาร ออกกำลังกาย และลดน้ำหนักแล้ว LDL, Triglyceride หรือ Cholesterol รวมยังสูงเกินเกณฑ์ หลัง 3–6 เดือน
2. มีภาวะไขมันสูงร่วมกับโรคเสี่ยงหลอดเลือดหัวใจ เช่น ผู้ป่วยโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคไตเรื้อรัง หรือเคยมีภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด กรณีนี้อาจเริ่มยาทันทีแม้ไขมันยังไม่สูงมาก เพื่อป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือดในอนาคต
3. ค่า LDL สูงมากเกินระดับเป้าหมาย เช่น LDL > 190 mg/dL โดยเฉพาะในผู้ที่มีความเสี่ยงระดับสูง
4. มีประวัติครอบครัวเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจตั้งแต่อายุน้อย เช่น ญาติสายตรงมีภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดก่อนอายุ 55 ปี (ชาย) หรือ 65 ปี (หญิง)
5. มีภาวะไขมันในเลือดผิดปกติแต่กำเนิด (Familial Hypercholesterolemia) เป็นกลุ่มที่มี LDL สูงมากตั้งแต่เด็ก และมีความเสี่ยงสูงเป็นโรคหัวใจก่อนวัยอันควร

ผลข้างเคียงของยาลดไขมันในเลือด

ผลข้างเคียงจากการใช้ยาลดไขมันในเลือดบางอาการจัดเป็นอาการข้างเคียงปกติทั่วไป ซึ่งมักมีอาการเล็กน้อยและไม่รุนแรงมากนัก แต่หากมีอาการที่รุนแรงขึ้น ผู้ป่วยควรรีบหยุดยาและพบแพทย์ทันที

ผลข้างเคียงทั่วไปที่พบได้บ่อย

อาการเหล่านี้เป็นผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ และไม่ควรหยุดยาเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์

• อาการทางระบบประสาท ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการเวียนศีรษะ หรืออาจมีอาการหน้ามืดได้

• อาการทางระบบทางเดินอาหาร อาการที่อาจพบได้ ได้แก่ คลื่นไส้, อาเจียน, ปวดท้อง, ท้องเสีย, หรือท้องผูก (อาการปวดท้องหรือท้องเสียมักพบได้ในยากลุ่ม Fibrates หรือ Bile Acid Sequestrants)

สัญญาณอันตรายที่ควรรีบหยุดยาและพบแพทย์ทันที

อาการเหล่านี้บ่งบอกถึงผลข้างเคียงที่รุนแรง ซึ่งอาจเกิดจากการแพ้ยา หรือการทำงานที่ผิดปกติของไตและกล้ามเนื้อ หากมีอาการดังต่อไปนี้ ควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที

• ปวดเมื่อยกล้ามเนื้ออย่างรุนแรง โดยเฉพาะเมื่อลองกดแล้วรู้สึกเจ็บผิดปกติ หรือรู้สึกเมื่อยล้า/อ่อนแรงบริเวณต้นแขนหรือต้นขา หากอาการรุนแรง อาจนำไปสู่ภาวะกล้ามเนื้ออักเสบ (Rhabdomyolysis) ได้ เป็นผลข้างเคียงที่สำคัญที่สุดที่ต้องแจ้งแพทย์ผู้ดูแล

• อ่อนเพลีย ไร้เรี่ยวแรง แม้ไม่ได้ทำกิจกรรมใด ๆ หรือรู้สึกเหนื่อยผิดปกติ

• ปัสสาวะสีคล้ำ หรือดำ อาจเป็นสัญญาณบ่งชี้ว่าไตทำงานหนักผิดปกติ หรือเกิดภาวะกล้ามเนื้อสลายอย่างรุนแรง

• ตัวเหลือง ตาเหลือง สัญญาณตับทำงานผิดปกติ

• ตับทำงานผิดปกติ ค่าการทำงานของตับ (LFTs) อาจเพิ่มสูงขึ้น ซึ่งจำเป็นต้องมีการตรวจเลือดติดตามเป็นระยะเมื่อใช้ยา

ยาลดไขมันห้ามกินคู่กับยาอะไร

1. ยาในกลุ่มยาปฏิชีวนะบางชนิด ยาไขมัน เช่น Clarithromycin, Erythromycin เสี่ยงทำให้ระดับ Statins ในเลือดสูงขึ้น นำไปสู่กล้ามเนื้ออักเสบ
2. ยาต้านเชื้อราในกลุ่ม Azole เช่น Ketoconazole, Itraconazole, Fluconazole ยับยั้งการเผาผลาญ Statins ทำให้ความเข้มข้นของยาในเลือดสูงเกิน
3. ยาในกลุ่ม Calcium Channel Blockers (บางตัว) เช่น Verapamil, Diltiazem เมื่อใช้ร่วมกับ Statins อาจเพิ่มความเสี่ยงกล้ามเนื้ออักเสบได้
4. ยารักษาภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น Cyclosporine กระทบการทำงานของตับและระบบขับยาทำให้ระดับยาเพิ่มสูง
5. ยาต้านไวรัสบางชนิด (HIV หรือ Hepatitis C) เช่น Ritonavir, Lopinavir ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้สลาย Statins ทำให้เกิดพิษต่อกล้ามเนื้อ
6. ยาละลายลิ่มเลือด Warfarin Statins บางตัวอาจเสริมฤทธิ์ Warfarin ทำให้เลือดออกง่าย ต้องติดตามค่า INR
7. Niacin ขนาดสูง (วิตามินบี 3) หากใช้ร่วมกับ Statins เพิ่มความเสี่ยงกล้ามเนื้ออักเสบเช่นกัน

ยาลดไขมันในเลือดกินตอนไหน

ขึ้นอยู่กับชนิดของยา

• Statins เช่น Simvastatin, Atorvastatin ควรกิน ตอนเย็นหรือก่อนนอน เพราะร่างกายสร้างคอเลสเตอรอลมากช่วงกลางคืน
• Fibrates และ Omega-3 ควรกิน พร้อมอาหารมื้อหลัก เพื่อช่วยดูดซึม
• Ezetimibe กินเวลาใดก็ได้ แต่ควรกินให้ตรงเวลาเดิมทุกวัน
• Bile Acid Sequestrants ยาไขมันต้องกิน ห่างจากยาอื่น 1–4 ชั่วโมง เพราะอาจรบกวนการดูดซึมยาอื่น

LDL เท่าไหร่ต้องกินยา ขึ้นอยู่กับระดับความเสี่ยงของแต่ละบุคคล

1. LDL ≥ 190 mg/dL ควรเริ่มยาโดยไม่ต้องรอปรับพฤติกรรม

LDL เท่าไหร่ต้องกินยา? ในผู้ที่ไม่มีโรคประจำตัว แต่มี LDL สูงเกิน 190 mg/dL ถือว่าเสี่ยงสูง ควรเริ่มใช้ยาทันทีเพื่อป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจในอนาคต

2. LDL ≥ 70 mg/dL ในผู้ป่วยโรคเบาหวาน หรือโรคหัวใจ

หากมีโรคร่วม เช่น เบาหวาน หรือเคยมีหลอดเลือดหัวใจตีบมาก่อน แม้ค่า LDL จะดูไม่สูง แต่ควรควบคุมให้อยู่ในเกณฑ์ที่ต่ำกว่ามาตรฐานทั่วไป โดยเริ่มยาเมื่อ LDL ≥ 70 mg/dL

3. LDL ≥ 160 mg/dL ในผู้มีประวัติครอบครัวเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ

หากมีญาติสายตรงเสียชีวิตจากโรคหัวใจตั้งแต่อายุน้อย (ชาย <55 ปี หญิง <65 ปี) การเริ่มยาจะพิจารณาแม้ LDL อยู่ที่ 160 mg/dL

4. LDL ระหว่าง 130–159 mg/dL ในผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงหลายประการ

เช่น สูบบุหรี่, ความดันโลหิตสูง, อายุเกิน 45 ปี (ชาย) หรือ 55 ปี (หญิง) หรือมี HDL ต่ำ ควรได้รับการพิจารณาใช้ยาหาก LDL เกิน 130 mg/dL

5. LDL ≥ 100 mg/dL หากคะแนนความเสี่ยง ASCVD ≥ 20% ใน 10 ปี

กรณีที่แพทย์ประเมินแล้วพบว่ามีโอกาสเกิดโรคหัวใจหรือหลอดเลือดใน 10 ปีข้างหน้ามากกว่า 20% แม้ค่า LDL จะอยู่ในระดับกลาง ก็อาจแนะนำให้เริ่มยา

ข้อดีของยาลดไขมันในเลือด ช่วยป้องกันอะไรได้บ้าง

การใช้ยาลดไขมันในเลือด โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ผู้ป่วยเบาหวาน โรคหัวใจ หรือผู้ที่มีค่า LDL สูงมาก ช่วยลดความเสี่ยงของโรคเรื้อรังที่เกี่ยวข้องกับระบบหลอดเลือดอย่างมีนัยสำคัญ ทั้งยังเป็นการป้องกันโรคในระยะยาวที่ได้รับการยืนยันจากงานวิจัยระดับนานาชาติ

1. ป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจตีบและกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด

ยาละลายไขมันในเลือด โดยเฉพาะกลุ่ม Statins ช่วยลดการสะสมของไขมันเลว (LDL) ที่ผนังหลอดเลือด ทำให้ลดความเสี่ยงของภาวะหัวใจวายเฉียบพลัน

2. ลดความเสี่ยงโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)

การควบคุมไขมันให้อยู่ในระดับปลอดภัยช่วยป้องกันหลอดเลือดในสมองตีบหรือแตก ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของอัมพฤกษ์และอัมพาต

3. ป้องกันการกลับมาเกิดซ้ำในผู้ที่เคยเป็นโรคหัวใจหรือหลอดเลือด

ในผู้ป่วยที่เคยมีประวัติหัวใจขาดเลือดหรือหลอดเลือดสมองตีบ ยาละลายไขมันในเลือดจะช่วยลดโอกาสการกลับมาเป็นซ้ำในระยะยาวได้

4. ชะลอความเสื่อมของหลอดเลือดในร่างกาย

ยาละลายไขมันในเลือดบางกลุ่มมีฤทธิ์ลดการอักเสบของผนังหลอดเลือด ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของโรคหลอดเลือดตีบ

5. ลดอัตราการเสียชีวิตจากโรคหลอดเลือดในผู้มีความเสี่ยงสูง

มีงานวิจัยสนับสนุนว่ายาลดไขมันสามารถลดอัตราการเสียชีวิตในผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ความดัน หรือโรคไต ที่มีความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ

ข้อควรระวังและผลข้างเคียงของยาลดไขมันที่ควรรู้

แม้ยาลดไขมันในเลือดจะมีประโยชน์ในการป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด แต่ผู้ใช้ยาควรตระหนักถึงข้อควรระวังและผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะในผู้ที่ใช้ยาต่อเนื่องเป็นระยะเวลานาน จำเป็นต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด

1. ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อย

• ปวดกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะในผู้ที่ใช้ยากลุ่ม Statins อาจรู้สึกเมื่อยล้าหรืออ่อนแรงบริเวณต้นแขนหรือต้นขา หากเป็นรุนแรงอาจนำไปสู่ภาวะกล้ามเนื้ออักเสบ (Rhabdomyolysis)
• ตับทำงานผิดปกติ ค่าการทำงานของตับ (LFTs) อาจเพิ่มสูงขึ้น จึงควรตรวจเลือดเป็นระยะเมื่อใช้ยา
• คลื่นไส้ ปวดท้อง หรือท้องเสีย พบได้ในบางราย โดยเฉพาะในยากลุ่ม Fibrates หรือ Bile Acid Sequestrants

2. ข้อควรระวังในการใช้ยา

• ไม่ควรหยุดยาเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์ แม้ไขมันจะลดลงแล้วก็ตาม เพราะอาจทำให้ค่ากลับมาสูงอีก
• ระวังการใช้ร่วมกับยาบางชนิด เช่น ยาปฏิชีวนะบางตัว ยาต้านเชื้อรา หรือยาต้านไวรัส ซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงของกล้ามเนื้ออักเสบ
• ในผู้สูงอายุหรือผู้ป่วยโรคตับ โรคไต ควรเริ่มยาในขนาดต่ำและติดตามอาการใกล้ชิด
• สตรีมีครรภ์หรือให้นมบุตร ห้ามใช้ยาลดไขมันกลุ่ม Statins เพราะอาจกระทบการพัฒนาของทารก

3. แนวทางติดตามการใช้ยาอย่างปลอดภัย

• ตรวจเลือดเพื่อติดตามระดับไขมัน ตับ และกล้ามเนื้ออย่างสม่ำเสมอ (ทุก 3–6 เดือน ตามคำแนะนำแพทย์)
• สังเกตอาการผิดปกติ เช่น ปวดกล้ามเนื้อมาก เหนื่อยผิดปกติ ตัวเหลือง ตาเหลือง และรีบแจ้งแพทย์ทันที

ไขมันในเลือดสูงทำไงดี? วิธีลดคอเลสเตอรอลเห็นผลชัด

ภาวะไขมันในเลือดสูง โดยเฉพาะคอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ที่เกินค่ามาตรฐาน เป็นปัจจัยสำคัญที่เพิ่มความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดหัวใจและสมอง หากตรวจพบว่าค่าไขมันสูง ควรรีบปรับพฤติกรรมและดูแลสุขภาพอย่างจริงจัง ไขมันในเลือดสูงทำไงดี? มีแนวทางวิธีลด LDL ที่แนะนำดังนี้

1. ควบคุมอาหารอย่างเคร่งครัด หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวสูง เช่น หมูสามชั้น หนังไก่ อาหารทอด ลดคอเลสเตอรอลจากแหล่งอาหาร เช่น ไข่แดง เครื่องในสัตว์ กะทิ เพิ่มผัก ผลไม้ และธัญพืชไม่ขัดสี เพื่อช่วยดักจับไขมันส่วนเกิน

2. เลือกไขมันดีแทนไขมันเลว ใช้น้ำมันพืช เช่น น้ำมันรำข้าว น้ำมันมะกอก แทนน้ำมันหมูหรือเนย เพิ่มโอเมก้า 3 จากปลาทะเล เช่น แซลมอน แมคเคอเรล หรือใช้น้ำมันปลาเสริม

3. ออกกำลังกายสม่ำเสมอ อย่างน้อย 30 นาที/วัน สัปดาห์ละ 5 วัน เช่น เดินเร็ว ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน ช่วยเพิ่ม HDL (ไขมันดี) และลด Triglyceride ได้อย่างเป็นธรรมชาติ

4. ควบคุมน้ำหนักและเลิกพฤติกรรมเสี่ยง ลดน้ำหนักหาก BMI เกินมาตรฐาน หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ ซึ่งมีผลต่อไขมันในเลือด

5. ตรวจสุขภาพและปรึกษาแพทย์ ตรวจไขมันในเลือดอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง หากค่าคอเลสเตอรอลหรือ LDL สูงมาก หรือมีโรคร่วม แพทย์อาจแนะนำให้เริ่มใช้ยา

WALK WELL – เดินได้เดินดี ศูนย์ฟื้นฟูผู้ป่วยหลอดเลือดสมองโดยทีมแพทย์เฉพาะทาง ศูนย์ดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองโดยอายุรแพทย์ระบบประสาท และแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู มีโปรแกรมกายภาพบำบัด สามารถปรับตามได้ในแต่ละบุคคล และมีการประเมินผลอย่างสม่ำเสมอ ติดต่อสอบถามเพิ่มเติม ติดต่อศูนย์  WALK WELL

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับยาลดไขมันในเลือด