Stroke มีกี่ประเภท อธิบายแบบเข้าใจง่าย พร้อมยกตัวอย่าง

การทำความเข้าใจถึงประเภทของ Stroke นั้นสำคัญมาก เพราะจะช่วยให้เราสามารถระบุสาเหตุและวางแผนการรักษาได้อย่างถูกต้อง นอกจากนี้ ยังช่วยให้เราสามารถสังเกตอาการเบื้องต้นของโรคได้ดีขึ้น และรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลได้ทันท่วงที ซึ่งจะช่วยลดความเสียหายของสมองและเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัว ในบทความนี้ เราจะมาทำความเข้าใจว่า Stroke มีกี่ประเภท พร้อมลงรายละเอียดทั้งประเภทเส้นเลือดในสมองแตกและประเภทเส้นเลือดในสมองตีบ เพื่อให้ทุกคนสามารถนำความรู้ไปปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้

รู้จักภาวะ Stroke มีกี่ประเภท อะไรบ้าง?

สาเหตุของหลอดเลือดสมองมีด้วยกันหลายสาเหตุ ทั้งหลอดเลือดสมองตีบ (Ischemic Stroke) และหลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhagic Stroke) ก็มีสาเหตุแตกต่างกันไปทั้งนี้ Stroke จะแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ๆ คือ

เส้นเลือดในสมองแตก (Hemorrhagic Stroke)

เส้นเลือดในสมองแตกเกิดจากอะไร

• หลอดเลือดสมองโป่งพอง (Aneurysm)

• เกิดจากภาวะความดันโลหิตสูงที่เป็นมายาวนาน ไม่ได้รับการรักษา ซึ่งสาเหตุนี้คือสาเหตุหลัก 
• ในบางรายอาจเกิดจากโรคอื่น ๆ ที่ทำให้ความยืดหยุ่นผนังหลอดเลือดผิดปกติเช่น Marfan syndrome อย่างไรก็ตามภาวะนี้พบไม่บ่อย
• ความผิดปกติของหลอดเลือดแต่กำเนิด เกิดการเชื่อมต่อผิดปกติระหว่างหลอดเลือดแดง (Artery) และ หลอดเลือดดำ (Vein) ที่เรียกว่า Arteriovenous Malformation (AVM)

เส้นเลือดในสมองตีบ (Ischemic Stroke)

เส้นเลือดในสมองตีบเกิดจากอะไร เส้นเลือดในสมองตีบ คือภาวะที่หลอดเลือดในสมองตีบแคบ ทำให้เลือดไม่สามารถไปเลี้ยงสมองได้เพียงพอ ส่งผลให้สมองขาดเลือดและเสียหายในที่สุด ซึ่งจะแสดงอาการทางระบบประสาทต่าง ๆ ออกมา
โรคหลอดเลือดสมองตีบสามารถแบ่งออกเป็นประเภทออกเป็น 5 สาเหตุหลัก ดังนี้

1. หลอดเลือดใหญ่ตีบ

• หลอดเลือดสมองมีลักษณะคล้ายท่อน้ำขนาดใหญ่และแตกแขนงเป็นท่อเล็ก ๆ (หลอดเลือดฝอย) ไปเลี้ยงเซลล์สมอง
• หากหลอดเลือดใหญ่ตีบ จะส่งผลให้เกิดอาการรุนแรง เช่น แขนขาอ่อนแรงครึ่งซีก ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด ชาครึ่งซีก พูดไม่รู้เรื่อง ไม่เข้าใจความหมาย ไม่สนใจซีกใดซีกหนึ่งของร่างกาย

2. หลอดเลือดฝอยตีบ

• หากหลอดเลือดฝอยตีบ พื้นที่สมองที่เสียหายจะมีขนาดเล็กกว่า
• แต่อาการที่เกิดขึ้นก็อาจรุนแรงได้เช่นกัน เช่น แขนขาอ่อนแรงครึ่งซีก ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด ชาครึ่งซีก

3. ลิ่มเลือดจากหัวใจ

• ลิ่มเลือดที่ก่อตัวในหัวใจ (เช่น จากภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ) สามารถหลุดไปอุดตันหลอดเลือดในสมองได้
• เนื่องจากลิ่มเลือดมักมีขนาดใหญ่ การอุดตันจึงมักเกิดขึ้นในหลอดเลือดใหญ่ ทำให้เกิดอาการฉับพลันและรุนแรง

4. สาเหตุอื่น ๆ ปัจจัยเสี่ยงเช่น เบาหวาน ความดัน ไขมัน สูบบุหรี่หนัก
5. ไม่ทราบสาเหตุ ในบางกรณี ไม่สามารถระบุสาเหตุของการเกิดโรคหลอดเลือดสมองตีบได้อย่างชัดเจน

ทั้งนี้อาการของ เส้นเลือดในสมองแตก และตีบ อาการเริ่มแรกมีความคล้ายคลึงกันมาก สามารถสังเกตได้ตามหลักของ BE-FAST ดังนี้

• B (Balance) สูญเสียการทรงตัว เวียนศีรษะ เดินเซ
• E (Eyes) ตาพร่ามัว มองเห็นภาพซ้อน หรือสูญเสียการมองเห็น
• F (Face) ใบหน้าเบี้ยว มุมปากตก หลับตาไม่สนิท
• A (Arms) แขนขาอ่อนแรง ยกแขนไม่ขึ้น
• S (Speech) พูดติดขัด พูดไม่ชัด ลิ้นแข็ง
• T (Time) เวลาเป็นสิ่งสำคัญ หากมีอาการเหล่านี้ ควรรีบไปโรงพยาบาลทันที

โรคหลอดเลือดสมองตีบซ้ำ (Recurrent Stroke) คืออะไร?

โรคหลอดเลือดสมองตีบซ้ำ หมายถึง การเกิดโรคหลอดเลือดสมองตีบขึ้นอีกครั้งหลังจากที่เคยเกิดขึ้นมาแล้วครั้งหนึ่ง ผู้ที่เคยเป็นโรคหลอดเลือดสมองตีบจะมีความเสี่ยงที่จะเกิดซ้ำได้สูงกว่าคนทั่วไป

ยาต่าง  ๆ กับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง

ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมักได้รับยาหลายชนิดเพื่อควบคุมอาการและป้องกันภาวะแทรกซ้อน โดยยาหลักๆ ที่ใช้มีดังนี้ (ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับการพิจารณาและให้ยาของทางแพทย์ด้วย)

1. ยาละลายลิ่มเลือด ใช้เพื่อป้องกันการเกิดโรคหลอดเลือดสมองซ้ำ โดยจะช่วยลดการแข็งตัวของเลือดและป้องกันการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน ผู้ป่วยต้องรับประทานยาตามที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด และไม่ควรหยุดยาหรือปรับขนาดยาเอง

2. ยาลดความดันโลหิต ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมักมีความดันโลหิตสูงร่วมด้วยการควบคุมความดันโลหิตให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อป้องกันการเกิดโรคหลอดเลือดสมองซ้ำ แพทย์อาจสั่งจ่ายยาควบคุมความดันโลหิต และแนะนำให้ผู้ป่วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น ลดการบริโภคโซเดียม ออกกำลังกายสม่ำเสมอ

3. ยาลดระดับน้ำตาลในเลือด ผู้ป่วยโรคเบาหวานมีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติเป็นสิ่งสำคัญแพทย์อาจสั่งจ่ายยาควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด และแนะนำให้ผู้ป่วยควบคุมอาหาร ออกกำลังกายสม่ำเสมอ

4. ยาลดไขมันในเลือด ไขมันในเลือดสูงเป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง การควบคุมระดับไขมันในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติเป็นสิ่งสำคัญแพทย์อาจสั่งจ่ายยาลดไขมันในเลือด และแนะนำให้ผู้ป่วยควบคุมอาหาร ออกกำลังกายสม่ำเสมอ

ข้อควรระวัง

• การใช้ยาแต่ละชนิดขึ้นอยู่กับโรคร่วมของผู้ป่วยแต่ละราย
• ผู้ป่วยควรรับประทานยาตามที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด และไม่ควรหยุดยาหรือปรับขนาดยาเอง
• หากมีข้อสงสัยหรือผลข้างเคียงจากการใช้ยา ควรปรึกษาแพทย์ทันที
• ไม่ต้องกังวลเรื่องการกินยาเยอะแล้วจะส่งผลกระทบต่อตับไต เพราะแพทย์ที่ทำการรักษานั้นจะคอยตรวจสอบดูแลอย่างใกล้ชิด

การดูแลและฟื้นฟูผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง สามารถทำได้แบบไหนบ้าง

ดูแลโดยการทำกายภาพบำบัดผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง

• ช่วงเวลา 3 เดือนแรก (Golden Period) เป็นช่วงที่สำคัญที่สุดในการฟื้นฟูร่างกาย 
• นักกายภาพบำบัดจะออกแบบโปรแกรมการออกกำลังกายที่เหมาะสมกับสภาพร่างกายของผู้ป่วยแต่ละราย เพื่อฟื้นฟูการเคลื่อนไหว ความแข็งแรง และการทรงตัว

ดูแลโดยอาหารการกิน

• การเลือกรับประทานอาหารที่เหมาะสมจะแตกต่างกันไปในผู้ป่วยแต่ละราย ขึ้นอยู่กับปัญหาสุขภาพและโรคประจำตัว
• แพทย์หรือนักโภชนาการจะให้คำแนะนำเกี่ยวกับการเลือกรับประทานอาหารที่เหมาะสม เพื่อส่งเสริมการฟื้นฟูผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองและป้องกันภาวะแทรกซ้อน

โปรแกรมฟื้นฟูสุขภาพผู้ป่วยหลอดเลือดสมองมีอะไรบ้าง

• นักกายภาพบำบัดจะประเมินสภาพร่างกายและปัญหาของผู้ป่วยแต่ละราย เพื่อออกแบบโปรแกรมฟื้นฟูที่เหมาะสม
• โปรแกรมฟื้นฟูจะแตกต่างกันไปตามความรุนแรงของอาการ เช่น ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการเกร็ง ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการอ่อนแรง หรือผู้ป่วยบางรายอาจมีปัญหาด้านการพูด
• นักกายภาพบำบัดจะให้คำแนะนำและสอนวิธีการออกกำลังกายที่เหมาะสม เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถฟื้นฟูร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพ

WALK WELL – เดินได้เดินดี ศูนย์ดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองโดยทีมแพทย์เฉพาะทาง ศูนย์ดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองโดยอายุรแพทย์ระบบประสาท และแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู มีโปรแกรมกายภาพบำบัด สามารถปรับตามได้ในแต่ละบุคคล และมีการประเมินผลอย่างสม่ำเสมอ ติดต่อสอบถามเพิ่มเติม ติดต่อศูนย์  WALK WELL

คำถามที่พบบ่อย เกี่ยวกับ Stroke มีกี่ประเภท